„Dzień dobry - chciałbym odzyskać dane, mam uszkodzoną elektronikę w dysku”

Powyższe stwierdzenie jest jednym z najczęstszym, jakie słyszą specjaliści w branży odzyskiwania danych. Niestety, w większości przypadków, gdy mówimy o klasycznych dyskach twardych HDD, tak postawiona diagnoza jest błędna, zapominamy bowiem, że dysk twardy to również bardzo precyzyjny, mechaniczny układ odczytu/zapisu danych oraz oprogramowanie dysku, którego znaczna część jest zapisana bezpośrednio na jego talerzach. Statystyki są tu jednoznaczne. Tylko w kilkunastu procentach przypadków (w naszej firmie Data Max Recovery wskaźnik ten wynosi ok. 16%), dochodzi do awarii modułu elektroniki zewnętrznej w dyskach HDD i dotyczy to dysków 3.5”. W przypadku dysków 2.5” wskaźnik ten jest dużo mniejszy i nie przekracza 1%. Wynika to zapewne z faktu, iż dyski 3.5” po za napięciem zasilania 5V, wymagają również zasilania 12V, a to właśnie na tej linii najczęściej dochodzi do uszkodzeń. Poniżej postaramy się przybliżyć najczęstsze przyczyny awarii, charakterystyczne objawy oraz jakie są ewentualne sposoby na odzyskiwanie danych po uszkodzeniu elektroniki dysku.

Przyczyny uszkodzenia elektroniki twardego dysku

Za awarie układów elektronicznych dysku odpowiedzialne są najczęściej anomalie napięciowe występujące na linii zasilania. Mogą to być czynniki zewnętrzne, takie jak wyładowania atmosferyczne czy zakłócenia sieci, może to być również spowodowane uszkodzeniem samego zasilacza. Czasami zdarza się nieprzewidziana awaria któregoś z elementów, czego konsekwencją będzie przepięcie, bądź trwała lub chwilowa zmiana polaryzacji zasilania. Dlatego też dyski HDD zazwyczaj wyposażane są w obwody zabezpieczające przed tego typu zdarzeniami. W większości przypadków są to proste układy składające się z bezpieczników rezystorowych oraz bardzo szybkich diod (transil). Niestety zabezpieczenia te nie w każdym przypadku zdają egzamin, co w konsekwencji prowadzi do mniej lub bardziej poważnych uszkodzeń elektroniki twardych dysków. Nie można też pominąć awarii samoistnych. Przyczyną może być np. naturalne zużycie (przepracowanie) elementu, wada produkcyjna – „elektronika”, nie ważne jak bardzo będzie zaawansowana, jest tylko „elektroniką” i może się zepsuć w każdym urządzeniu.

Objawy uszkodzenia elektroniki twardego dysku

Z naszych statystyk (ok. 99%) wynika, że bardzo charakterystycznym objawem uszkodzenia elektroniki zewnętrznej twardego dysku jest brak jakiejkolwiek jego reakcji po włączeniu zasilania. Dysk jest martwy, nie pracuje silnik i nośnik nie jest rozpoznawany przez bios komputera, nie jest widziany w systemie operacyjnym jako fizyczny dysk na liście urządzeń, a co za tym idzie nie będzie również rozpoznawany jako logiczny dysk dostępny w systemie operacyjnym pod konkretną literą. Jeżeli występują takie właśnie objawy, to prawie na pewno uszkodzeniu uległa elektronika w takim dysku. Wyjątkiem jest sytuacja gdy dochodzi do zablokowania silnika (najczęściej przez źle zaparkowane głowice) – jednak wtedy można usłyszeć próby uruchomienia HDD, objawiające się cichymi dźwiękami przypominającymi cykanie analogowego zegarka, piszczenia lub dźwiękami typu „bzyyt, bzyyyt”. W takim przypadku elektronika może być sprawna – tu mamy do czynienia z mechaniczną awarią dysku. Jeżeli dysk się uruchamia, ale brak jest jego detekcji lub dysk wolno czyta lub odczytuje dane z błędami, przyczyn awarii nie należy się raczej dopatrywać w źle pracującym module elektroniki zewnętrznej dysku.

Odzyskiwanie danych po uszkodzeniu modułu elektroniki zewnętrznej dysku

Do początku pierwszej dekady naszego wieku odzyskanie danych z dysków z uszkodzoną elektroniką było stosunkowo proste. Wystarczyło znaleźć taki sam model dysku z tą samą wersją oprogramowania (firmware), szybka podmiana uszkodzonej płytki (PCB) i….voilà - gotowe – mieliśmy dostęp do danych. Niestety te czasy bezpowrotnie minęły. W dzisiejszych czasach skuteczna podmiana elektroniki w dyskach firmy Western Digital© graniczy z cudem (dobór wszystkich identycznych parametrów jest możliwy tylko w przypadku znalezienia dysku bliźniaczego, z tej samej serii produkcyjnej). W przypadku dysków Seagate©, Toshiba©, HGST© czy Samsung© bezpośrednia podmiana elektroniki zewnętrznej nie rozwiąże problemu. W dyskach tych znajdują się pamięci ROM, w których umieszczone są unikalne parametry startowe, indywidualne dla każdego egzemplarza (takie jak np. adaptywy). Jak zatem wygląda odzyskiwanie danych ze współczesnych dysków z uszkodzonym modułem elektroniki zewnętrznej? Zależy to od tego jak poważne są uszkodzenia, jeśli nie są to proste awarie związane z przepaleniem elementów zabezpieczających („bezpieczników”, transili) pozostają dwie skuteczne metody, przeprogramowywanie układów pamięci na dobranej sprawnej elektronice lub ich przeniesienie - przelutowywanie. Trzeba być jednak bardzo ostrożnym. Osoby bez doświadczenia w lutowaniu i bez odpowiedniego sprzętu (sama lutownica to trochę za mało), często niszczą takie układy urywając ich nóżki. W bardzo wielu przypadkach może tu skutkować bardzo dużymi problemami z odzyskaniem danych lub wręcz definitywnie to uniemożliwić.